Fazla çalışmamızla ilgili mesai ücretiniz ödenmiyor, ne yapabilirsiniz?
İşçilerin İş Kanunu’nda belirtilen haftalık çalışma süresinin üstünde çalıştırılması ve bu çalışmaya mukabil hak edilen ücretin ödenmemesi genel bir sorundur. Okurumuzun sorusu çerçevesinde fazla çalışmayı izah edelim.
İş Kanunu’na göre Türkiye’de haftalık normal çalışma süresi 45 saat olarak uygulanıyor. Bu sürenin, günde 11 saati aşmamak koşulu ile işyerinde haftanın çalışılan günlerine farklı bir şekilde dağıtılabileceği kabul edilmiştir. Ancak uygulamadaki dağılımı haftanın 6 günü çalışma prensibi üzerinden, günde 7.5 saat çalışma üzerinedir. Bunu aşan süreler fazla çalışma ya da fazla mesai olarak adlandırılır. Buna göre Ramazan Bey’in belirttiği günlük 7.5 saatin üstündeki çalışma süreleri, fazla çalışma süresi sayılacaktır. Eğer işyerinde haftada 5 günlük çalışma süresi varsa, işçilerin günde 9 saat çalışması ve bunun üstünde en fazla 2 saat fazla çalışması olur. Yine fazla çalışma sürelerinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamayacaktır. Fazla çalışmada ise yarım saatten az çalışmada yarım saat, yarım saati aşan çalışmada bir saat olarak sayılır.
Fazla çalışma için yazılı izin: Fazla saatlerde çalışmak için işçinin yazılı onayının alınması gerekir. Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay her yıl başında işçilerden yazılı olarak alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır.(İş K. 41/7 yön 9) Ayrıca işveren, fazla çalışma yaptırdığı işçilerin çalışma saatleri gösteren bir belge düzenlemek, imzalı bir suretini işçinin özlük dosyasında saklamak zorundadır. Fazla çalışma ücretleri normal çalışma ücretleri ile birlikte ödemek zorundadır. İşveren, normal ücrette olduğu gibi fazla mesai ücretlerini de 20 gün içinde ödemek zorundadır.
Fazla çalışma yapıldığı halde karşılığında ödenmesi gereken ücretin işçiye ödenmemesi durumunda işçi ya Çalışma ve İşkur müdürlüklerine işverenini şikayet etmeli ya da bu konuyla ilgili İş Mahkemesi’nde dava açmalıdır. Bu süreci işin ehli bir avukat ile sürdürülmesi çok önemlidir.
Fazla mesainin ispatı…
Gerek şikayette gerekse dava açılmasında işçi, fazla çalışma sürelerini ispat edici belge ve bilgiler sunmalı. İşçinin ücret bordrolarında fazla çalışma sütunu bulunduğu halde bu sütunun boş bırakılması, işçinin fazla mesai yapmadığının kanıtı değildir. İşçi böyle bir bordroyu imzalamış olsa dahi fazla mesai hakkından vazgeçmesi söz konusu değildir. Buna karşılık, işçinin bordrosunda açıkça fazla çalışma yapılmadığı belli olan veya bir kısım işçilerin fazla çalışma ücretine hak kazandıkları yazılı bulunan kendisi fazla mesai yaptığı halde bordrolarında ücret tahakkuk ettirilmediğini gören işçi, bordroyu “ihtirazi kayıt” ileri sürerek imzalamak zorundadır. Bunun gibi, fazla çalışma yapılıp ücretinin alındığı bazı aylarda ise fazla çalışmanın yapılmadığı görülüyorsa, ihtirazi kayıt koymayarak bordroyu imzalayan işçinin artık fazla mesai ücreti talep etmesi söz konusu olamaz. İşçi bu durumda fazla çalışma ücreti talep ettiği takdirde iddiasını yazılı delil ile kanıtlamak zorundadır. Aksi halde mahkeme işçinin fazla mesai taleplerini kabul etmeyecektir. Kısacası işçinin bordrosunda fazla çalışma ücreti yoksa ve işçinin fazla çalışması da söz konusu ise işçi bu çalışmasını tanıkla ispatlayabilir. Bu şekilde işçinin tanıkla fazla mesai ücretinin ispatı söz konusu olduğunda, işveren işçinin fazla mesai yapmadığını değil, fazla mesai ücretlerini işçiye ödediğini yazılı belge ile ispatlamak zorundadır.
Fazla çalışma ücretlerinde zaman aşımı süresi 5 yıldır. Bu ücretlere de bankaların mevduata uyguladığı en yüksek faiz oranı uygulanır. İşçi, işverence fazla çalışma ücreti ödenmediği takdirde iş akdini haklı nedenle feshedebilir. Bu durumda işçi, kıdem tazminatına hak kazanır fakat ihbar tazminatına hak kazanamaz.
Avukat Fatmanur Toprak Saygıner/ Avukat K.Maraş
