Bekletici Mesele: Bir mahkemede görülmekte olan bir davanın sonuçlandırılması için başka bir mahkemede görülecek veya görülmekte olan bir davanın sonucunun beklenmesine bekletici mesele denir.
Eski kanunda bekletici meseleye ilişkin açık bir hüküm yoktu. Yeni kanunda 165.madde bu konuya ilişkindir.
Bir davadaki talep sonucu hakkında karar verebilmesi için daha önce çözülmesi gereken sorunlara ‘ön sorun (ön melese)’ denilmektedir. Örneğin; alacaklısınız ve kefile karşı dava açmak istiyorsunuz. Bu durumda kefile karşı dava açtığınız davada asıl borçlunun borcunu istiyorsunuz. Hakim, esasa ilişkin incelemeyi yaparken netice-i talebe ulaşmak için; önce kefalet sözleşmesini inceleyecek, kefil olup olmadığını inceleyecek. Sonrada da asıl borcu inceleyecek. Dolayısıyla bir süre önmeselemiz var. Bütün bunların varlığı gerekli ki netice-i talebe ulaşabileyim.
Bu davanın bir önsorunu başka bir davanın netice-i talebi olabilir. Mesela; kefalet sözleşmesinin varlığı veya yokluğu konusu. Kefalet sözleşmesinin varlığı veya yokluğu konusu. Kefalet sözleşmesinin tespitine ilişkin davada borçlu ve kefil arasında bir ihtilaf vardır. Dolayısıyla bunların arasındaki bu davanın netice-i talebi kefalet sözleşmesinin varlığıdır. Alacaklının alacak davasında ise bu mesele bir önsorundur.
Alacaklının davasına konu olan alacak için kefile başvurduğumuz davada, kefil sözleşmesinin olup olmadığı hakim tarafından bekletici mesele yapılabilir, bu davadan çıkan sonucu bekleyebilir. Bu davadan çıkan sonuç kesin hüküm etkisine ulaştığı zaman artık gerçek kabul edilir. Bu karar kesinleştikten sonra asıl davanın hakimi bu sonucu alacak ve kendi olayına inşa edece. Akabinde kendi netice-i talebine gidecek.
*İlk davada kefilin kazandığını düşünürsek ve ilk davanın hakimi de bekletici mesele yaptığını düşünürsek ikinci davanın hakimi de bekletici mesele yaptığını düşünürsek ikinci davanın akıbeti ne olacak?
O zaman da bekleyecek. Çünkü kefilin davayı kazanması kefil olmadığını ispat eder. Dolayısıyla ikinci davayı da alacaklı kaybeder. Kefilin davasında, kefil kaybederse ikinci davayıda alacaklı kazanmış olacak.Kefilin davayı kaybetmesi kefalet sözleşmesinin olduğu anlamına geliyor. Dolayısıyla alacaklı talebine kefile karşı ileri sürebilecek.
Anayasa mahkemesinde bekletici mesele yapmak zorunluydu. Usul hukukunda ise bekletici mesele yapma zorunluluğu yok. Hakimin takdirindedir.
Alacak davasında kefile karşı açılan davada hakim borçlunun kefile karşı davadan haberdar ise bekleyebilir ya da devam edebilir. Devam ettiği takdirde her iki mahkemeden farklı kararlar çıkabilir.
Bekletici mesele yapmanın olumlu yönü; iki davada farklı kararların çıkmaması, kararların uyum içinde olmasıdır. Olumsuz yönü ise; bekletici mesele yapılan olayın kesinleşmesini beklememiz gerekir. Kanunyoluna başvurulduysa oradan kesin kararın çıkmasını bekleyeceğiz. Dolayısıyla bekletici mesele yapılan dava 7-8 yıl sürebilir. Bu durumda, bizim asıl davamız kararın kesinleşmesine kadar bekleyecek
.
Bizim alacak davamızda hakim bekletici mesele yapmaya karar verdi. Borçlu kendi yargılamanızın hızlı yapmaya karar verdi. Borçlu kendi yargılamanızın hızlı yapılmasını istiyor. Peki, borçlunun böyle bir durumda bir hukuki çareye başvurma imkanı var mı?
Mahkeme bekletici mesele yaptığını açıkça belirtmek zorundadır. Bu karar bir ara karardır. Hakim davadan elini çekmiyor çünkü. Ara kararlara karşı kanunyoluna başvurmamız mümkün değil.
Burada ara kararlara ilişkin büyük bir istisna var. Hakim görüşe göre; bekletici mesele ara karar olmasına karşın burada taraflara itiraz hakkı tanınmalıdır. Dolayısıyla böyle bir itiraz hakkı tanındığı için hakim ara kararından dönebilir.
Bekletici mesele yapılması davanın işlemden kaldırılması kararı değildir. Dolayısıyla, dosyanın işlemden kaldırılması kararı olmadığı için bir dahaki duruşma gününü de belirlemek zorunda. Bekletici mesele konusunda ara kararı veren hakim tahmini bir duruşma günü belirleyecek. Bu duruşma günü sonra ertelenebilir. Belirlendiği için de zaten bu dosyanın işlemden kaldırılmadığını açıkça göstermektedir.
Değişik yargı kollarına ilişkin de bekletici mesele yapılabilir. İdari yargıdaki bir davanın sonucu adli yargı bekleyebilir.
Fatmanur Toprak Saygıner| Kahramanmaraş Avukat
